شیر را می‌توان یک طلای سفید طبیعی دانست که فروش آن برای دامداران شیری، درآمد مالی مناسبی دارد؛ با این حال، شیردهی گاو ماده، زمانبندی خاصی دارد و بهتر است دامداران نسبت به دوره‌های زمانی آن، منحنی کاهش و افزایش و نیز عوامل مؤثر در بیشتر شدن دوره شیردهی، اطلاعات کسب کنند. در همین راستا، یکی از سؤالاتی که دامداران می‌پرسند، این است که آیا گاو ماده همیشه شیر دارد؟ آیا دوره شیردهی گاو در تمام طول سال ادامه دارد؟ این مقاله به شما کمک می‌کند که اطلاعات کاملی درباره چرخه عمر شیردهی گاو ماده کسب کنید و روش‌های افزایش مقدار و دوره شیر را یاد بگیرید.
آشنایی با چرخه عمر شیردهی گاو ماده
چرخه عمر شیردهی گاو یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر بهره‌وری و سودآوری دامداری‌های شیری است. این چرخه شامل چهار فاز اصلی است: فاز رشد، فاز باروری، فاز شیردهی و فاز خشکیدن. هر کدام از این فاز‌ها نیاز به مدیریت و تغذیه مناسب دارند تا گاو بتواند به بهترین شکل عملکرد خود را ارائه دهد. در این بخش به بررسی مختصری از هر یک از این فاز‌ها و راهکارهای بهبود آنها می‌پردازیم.
خوب است بدانید که گاوها برای تولید شیر نیاز به زایش دارند و چرخه شیردهی، دقیقاً مدت زمان بین دو زایش است. این چرخه از چهار مرحله تشکیل شده است، مرحله ابتدایی، میانی، پایانی شیردهی (هر کدام حدود 120 روز) و دوره خشک (که باید حداقل 65 روز باشد).
در شرایط ایده آل، گاوها هر سال یک بار زایمان می‌کنند. در طول مراحل مختلف شیردهی، تغییراتی در گاوها اتفاق می‌افتد. علاوه بر تغییرات در مقدار شیر، تغییراتی در مصرف خوراک و وضعیت بدن و مرحله بارداری نیز رخ می‌دهد.
شرایط شیردهی گاو بعد از زایمان (مرحله ابتدایی)
گاوهای ماده پس از زایمان (به مدت 14 تا 100 روز)، می‌توانند تا 10 کیلوگرم شیر در روز تولید کنند. این فرایند تا رسیدن به حداکثر مقدار 20 کیلوگرم در روز ادامه دارد؛ تا زمانی که در مرحله پایانی شیردهی، به 5 کیلوگرم در روز کاهش پیدا می‌کند.
در تمام این دوره زمانی، دستورالعمل‌های نگهداری از گاو تغییر نمی‌کند، اما با افزایش تولید شیر، باید برای تأمین انرژی و مواد غذایی مفید گاو فکری بکنید؛ در زمانی که مقدار شیر کم می‌شود نیز باید انرژی غذایی او را کاهش دهید. با این حال، پس از پایان دوره شیردهی گاو، باید مقدار انرژی غذایی او را بیشتر کنید تا گاو بتواند قوای جسمانی خود را تقویت و بازسازی کند.
پس از اوج شیردهی (مرحله میانی)
پس از آنکه گاو ماده، شرایط اوج شیردهی خود را سپری کرد، با بهبود اشتها مواجه شده و تمایل به خوردن غذای بیشتر پیدا می‌کند. این شرایط تا زمانی که گاو بتواند مواد غذایی لازم برای تولید شیر را در بدن خود تأمین کند، ادامه خواهد داشت (به مدت 100 تا 200 روز). البته در این دوره باید روی کیفیت تغذیه گاو و تأمین مواد غذایی مناسب تمرکز کنید. خوب است بدانید که گاوها در این مرحله تلاش می‌کنند وزن خود را حفظ کرده و جلوی کاهش آن را بگیرند.
مرحله پایانی شیردهی
مرحله پایانی شیردهی (به مدت تقریباً 200 تا 305 روز)، دقیقاً دوره‌ای است که در آن، مقدار شیر تولید شده توسط گاو ماده به تدریج کاهش پیدا می‌کند. هرچند انرژی موردنیاز گاو در این دوره، کمتر از زمان‌های دیگر است؛ اما این به معنای کم کردن شدید انرژی غذایی او نیست. در این دوره بهتر است مقداری انرژی غذایی باکیفیت در برنامه غذایی گاو گنجانده شود تا بتواند خود را برای زایمان‌های بعدی به خوبی آماده کند. این مواد غذایی به عنوان ذخیره شیردهی در مراحل بعد محسوب می‌شوند.
دوره خشکی
دوره خشکی را می‌توان دوره استراحت گاو برای زایمان بعدی دانست. در این دوره که تقریباً 45 تا 60 روز طول می‌کشد، بهتر است هرگز از گاو شیر نگیرید و بگذارید غدد پستانی گاو، زمان کافی برای بازسازی و بهبود خود را داشته باشند. در دوره خشکی، رحم گاو ماده به حالت غیر باردار رسیده و تغییر حالت پیدا می‌کند. به این فرایند، اینولوشن گفته می‌شود. بهتر است دوره خشکی گاو ماده کمتر از 40 روز نباشد.
چگونه مقدار و دوره شیردهی گاو را افزایش دهیم؟
برای افزایش مقدار و دوره زمانی شیردهی گاو ماده، باید به چند نکته توجه کرد. اولاً، باید از نژادهای شیری با عملکرد بالا استفاده کرد. نژادهای مختلفی از گاو ماده وجود دارد که از جمله آن می‌توان به نژادهای هلشتاین، هرفورد، آنگوس، براهمن، سیمینتال و غیره اشاره کرد.
دومین نکته، تغذیه گاو است. باید به تغذیه مناسب و متعادل گاو ماده اهمیت داد. تغذیه گاو باید بتواند مواد غذایی لازم برای تولید شیر را فراهم کند.
علاوه بر این موارد، باید به بهداشت و سلامت گاو ماده و پیشگیری از بیماری‌ها نیز توجه کرد. همچنین، باید به روش‌های مدیریتی و فنی شیردهی مطابق با استانداردهای جهانی عمل کرده و آنها را جدی بگیریم. در پایان، خوب است بدانید که در سال‌های اخیر، استفاده از مکمل خوراک دام با خاصیت متابولیسم اپتیمایزری مانند بنزا پلکس 7 به عنوان یکی از روش‌های مدرن برای افزایش شیردهی استفاده می‌شود.
آیا می‌شود در تمام طول سال شیردوشی کرد؟
به‌طورکلی می‌توان گفت، گاوهای شیری در تمام روزهای سال، امکان تولید شیر را دارند، با این حال، برای حفظ سلامتی و طول عمر مناسب آن، باید یک دوره خشکی برای شیردهی درنظر گرفت. در دوره خشکی، بهتر است روی بهبود سلامت جسمانی گاو افزایش توان جسمی او تمرکز کنیم. متأسفانه در صنعت دامداری و شیر، بسیاری از گاوها به طور مکرر شیردوشی می‌شوند. این کار نه تنها طول عمر آنها را به کمتر از 5 سال کاهش می‌دهد؛ بلکه باعث افزایش بیماری‌های مرتبط با او نیز می‌شود.