بیماری لنگش دام یا گندیگی سم به بافت نرم بین دو انگشت، مرتبط است. گندیگی سم که با اسامی دیگر مثل پودودرماتیا (pododermatits) یا فوول فوت (foul foot) نیز شناخته می‌شود، می‌تواند باعث کاهش تولید شیر، کاهش مصرف خوراک، کاهش وزن، کاهش باروری و از بین بردن زودهنگام حیوانات مبتلا شود.
اگر این بیماری در گله ظهور پیدا کند و به خوبی مدیریت نشود، ممکن است مدت زمان زیادی در گله باقی بماند. بریدگی، ضرب‌دیدگی، زخم‌های سر باز کرده یا خراشیدگی‌های شدید، به میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زایی مانند فوزوباکتریوم نکروفوروم و باکتریودیس ملانینوژنیکوس اجازه ورود به بافت‌های سم را می‌دهد.
در این مقاله به بررسی علل بروز لنگش در دام، اهمیت اسکورهای حرکتی، اقدامات لازم برای پیشگیری و درمان لنگش دام (بیماری لامینایتیس (لنگش پا)) را بررسی می‌کنیم. همچنین محصول مناسب برای پیشگیری و درمان لنگش در دام، معرفی خواهد شد.
آسیب شناسی در پیشگیری و درمان لنگش دام
گندیدگی سم می‌تواند یک بیماری فصلی باشد و در فصل‌های مرطوب، سرمای شدید و خشکسالی‌های شدید رخ دهد. اولین مشاهده بالینی گندیدگی سم، لنگش دام است. این بیماری گاهی اوقات علائم خفیفی دارد که به ندرت قابل مشاهده است.
لنگش ایجاد شده به وسیله گندیدگی سم حاد، ورم سم را به همراه دارد. گاهی اوقات حتی تا نوک سم امتداد می‌یابد و می‌تواند باعث قرمز شدن قسمت بالایی سم شود. در موارد شدید، آبسه بالای سم دچار ترشحاتی با بوی گندیدگی می‌شود.
در چنین شرایطی، دمای بدن اغلب بالا می‌رو‌د و اشتهای دام کاهش می‌یابد؛ به‌طوری‌که کاهش وزن اتفاق می‌افتد. اگر عفونت متوقف نشود، لایه‌های عمیق‌تر سم نیز درگیر شده و ممکن است حتی عفونت مفاصل منجر به آرتریت یا التهاب مفاصل گردد.
بر اساس گفته‌های تومسن و همکاران (2012)، 90٪ از لنگش در گاوهای شیری به علت زخم‌های کف پا ایجاد می‌شود. اگر لنگش و زخم‌های کف پا در دوره شیردهی اول اتفاق بیفتد، احتمالاً در شیردهی‌های بعدی هم دوباره ظاهر خواهد شد.
برای کسب اطلاعات بیشتر: خوراک دام و طیور چه مواردی را شامل می‌شود؟
انواع لنگش دام
انواع لنگش دام عبارتند از:
لنگش حاد
در لنگش حاد دام، این مشکل به طور ناگهانی در چندین پا رخ می‌دهد. اغلب موارد، ایجاد اسیدوزیس شکمبه‌ای به دلیل مصرف مقادیر بسیار زیاد کربوهیدرات‌های قابل تخمیر، عامل پیش زمینه‌ای ایجاد لنگش حاد است. به دلیل التهاب و خم شدن دیواره سم، نوک سم بیشتر رشد کرده و باعث افزایش فشار بر سم می‌شود.
لنگش تحت حاد و مزمن
خونریزی‌های کف پا و زخم‌های مرتبط با آن، ناشی از فشار بیش از حد بر روی سم است. با کنترل و مدیریت خوراک دام می‌توان، استحکام و سلامتی سم را بهبود داد.
علل بروز لنگش
مواردی که می‌توانند باعث لنگش دام شوند، عبارتند از:
1) بهداشت نامناسب
راهکار: محلول پاشی و یا استفاده از آهک برای مدیریت بهتر بستر خصوصاً در فصول سرد سال
2) تغذیه نامناسب
راهکار: ایجاد تعادل در جیره و اندازه‌گیری دقیق درصد علوفه به کنستاتره برای جلوگیری از اسیددوز
3) تغییرات هورمونی در زمان زایمان
راهکار: جلوگیری از هر گونه تنش و آزاد شدن هورمون‌های استرس مانند کورتیزول، خصوصا در نزدیکی زایمان
4) افزایش سن حیوان
5) عوامل ژنتیکی
راهکار: شناسایی دام‌هایی با سابقه لنگش و بهبود ژنتیک آنها
علائم بالینی لنگش در دام
در صورتی که علائم زیر را در دام‌ها مشاهده کردید، آنها را جدی بگیرید زیرا می‌تواند نشانه‌ای از شروع لنگش دام باشد.
1) عدم تمایل به راه رفتن (زمانی که حیوان پا به زمین می‌زند، سر تکان می‌دهد یا بی‌حرکت می‌ماند)
2) افزایش خمیدگی کمر یا ستون فقرات
3) کوتاه شدن فاصله قدم‌ها (با فشار بیشتر در یکی از پا یا دست ها که ناشی از عدم راحتی است)
4) کاهش سرعت راه رفتن نسبت به حالت طبیعی حیوان
5) توقف برای استراحت پا یا دست آسیب‌دیده
6) عدم تمایل به ایستادن برای مصرف خوراک
7) گرفتن پا یا دست به بالا (در حالت لنگش‌های شدید)
8) ناتوانی در چرخش‌های سریع یا تلاش برای بلند شدن
اسکور حرکتی در گاو
امتیازدهی به حرکت (locomotion scoring)، نقش اساسی در مدیریت گاوها و کل گله در دامپروری دارد. این امتیازدهی شامل ارزیابی و اختصاص امتیاز عددی به گام و پرتاب پا و دست گاو است.
امتیاز دهی اسکور حرکتی اهمیت بالایی دارد؛ زیرا به موارد زیر کمک می‌کند:
1) تشخیص زود هنگام لنگش
2) درمان به موقع لنگش دام
3) نظارت بر سلامت گله
4) حفظ بهره‌وری تولید
5) اعمال اقدامات پیشگیرانه و به موقع
6) بهبود ژنتیک گله با حذف دام‌های دارای سابقه با اسکور بالا
راه‌های درمان لنگش در گاو گوسفند و بز
بسته به نوع لنگش و درجه شدت آن، نوع درمان می‌تواند متفاوت باشد. ابتدا باید علل ایجاد کننده لنگش را در از بین برد؛ سپس به درمان دام زیر نظر دامپزشک پرداخته شود.
روش‌های عمومی درمان لنگش دام عبارتند از:
1) تصحیح جیره غذایی
2) سم چینی منظم برای رفع لنگش مزمن
3) پس از سم چینی و اصلاح ناحیه آسیب دیده، یک قطعه چوب با چسب مخصوص به قسمت آسیب دیده سم متصل می‌شود که فشار را از سم آسیب دیده برمی‌دارد و روند بهبودی آن را تسریع می‌کند.
4) استفاده از اسپری OTC در محل جراحت
5) استفاده از فناوری های کارامد در تغذیه دام؛ از جمله مصرف مکمل کیلاته بن زا پلکس۷
این مکمل، هفت عنصر مس، روی، سلنیم، آهن، کروم، کبالت و منگنز را در شکل کیلات پیشرفته عرضه می‌کند و به دلیل جذب سریع و تأمین صحیح این عناصر، در بهبود سریع‌تر زخم‌های کف سم و همچنین بین انگشتان، اثرگذار است.
راه‌های پیشگیری از بروز لنگش دام
از آن‌جایی که لنگش دام، منجر به ضرر و زیان بسیاری می‌شود، بهتر است با انجام اقدامات پیشگیرانه زیر، از آن جلوگیری کرد.
1) حفظ زهکشی مناسب بهاربند‌ها و آبخوری‌ها جهت جلوگیری از ایجاد گل و لای، به کاهش شیوع گندیدگی سم کمک می‌کند. در فصل زمستان، زمانی که زمین ناهموار اطراف آبخوری‌ها یخ می‌زند سم‌ها ساییده و کوفته می‌شوند. این موضوع می‌تواند شیوع بالای گندیدگی سم را به دنبال داشته باشد.
2) داشتن بستر نرم و خشک که دام در حالت آسایش کامل استراحت کند، نه تنها باعث جلوگیری از بروز لنگش می‌شود، بلکه در بهبود عملکرد تولید نیز بسیار مفید خواهد بود.
3) مخلوط اتیلن دی آمین هیدریودید (Ethylene diamine dihidriodide) در خوراک یا نمک به مقدار 50 میلی گرم به ازای هر راس در روز جهت پیشگیری از لنگش دام توصیه می‌شود.
4) استفاده از محلول کات کبود یا مس 2 سولفات با فرمول شیمیایی (CuSO4(H2O)x)، باعث بهبود و التیام زخم‌های کف سم خواهد شد.
5) اطمینان از تامین مواد معدنی ضروری مانند کلسیم، فسفر، مواد معدنی (مس و روی) و عناصر کمیاب (کبالت و منگنز). این مواد معدنی به دلیل افزایش کیفیت بافت شاخی سم، سبب کاهش احتمال ابتلا به مشکلات پا، خصوصا در جیره گوساله‌های شیرخوار می‌شوند.
6) تامین ویتامین‌های ضروری مانند بیوتین، A، D و E
7) کاهش مصرف خوراک به دلیل اسیدوزیس شکمبه‌ای و کمبود‌های ذاتی موجود در جیره غذایی، هر کدام می‌توانند سهمی موثر در کمبود‌های تغذیه‌ای موثر بر بروز بیماری لنگش دام داشته باشند.
8) در برخی موارد، استفاده از مکمل بیوتین می‌تواند خطر ابتلا به بیماری خط سفید سم را کاهش دهد.
9) مصرف مکمل خوراک دام بنزا پلکس ۷ باعث قوام بهتر سم خواهد شد.
چرا باید لنگش دام را جدی بگیریم؟
به طور کلی، بیماری لنگش دام، مشکلات جدی در مزرعه‌ها ایجاد می‌کند و باعث کاهش تولید محصولات دامی می‌شود. ابتلا به این بیماری می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی مثل مشکلات تغذیه‌ای، محیطی و ژنتیکی رخ دهد.
به منظور پیشگیری از لنگش دام، می‌توان از راه‌هایی مانند بهبود شرایط بهداشتی و تغذیه، ایجاد بسترهای مناسب برای دام و مکمل‌های تغذیه‌ای که عناصر معدنی مورد نیاز را تأمین می‌کنند، استفاده کرد. همچنین، امتیازدهی به حرکت دام‌ها و شناسایی زودهنگام علائم لنگش می‌تواند به تشخیص و درمان به موقع کمک کند.
به علاوه، نیاز به مدیریت منظم و پیگیری دقیق از شرایط دام‌ها در زمینه بهداشت و تغذیه از اهمیت بسیاری برخوردار است. همچنین، در صورت بروز لنگش، درمان به موقع و مناسب با استفاده از تکنیک‌ها و محصولات مناسب اساسی است تا عوارض جدی کاهش یابند و سلامتی دام‌ها حفظ شود.
اگر در این زمینه سوالی دارید، آن را با ما در میان بگذارید. کارشناسان صاشکو به شما پاسخ می‌دهند.