هدف همه موجودات این است که یک نسل زنده و زایا از خود به جای بگذارند و زنبورعسل نیز از این قاعده مستثنی نیست. در بهار که جمعیت کلنی افزایش پیدا میکند کارگرها اقدام به تولید چندین سلول ملکه می کنند و سپس ملکه مادر درون این سلول ها تخم میگذارد و تعدادی ملکه جوان پرورش داده می شود. با نزدیک شدن تولد ملکه های جوان ، ملکه مادر همراه با تعدادی زیادی زنبور بالغ کندو را با هدف آشتیانه جدید ترک می کنند. این فرایند، تضمین کننده بقای زنبور در طبیعت است چون از این طریق جمعیت آن و تعداد کلنی های طبیعی افزایش پیدا می کند. اما آیا بچه دهی کندو زنبورعسل برای ما به عنوان یک زنبوردار نیز مفید است؟!؟ تا انتها با ما همراه باشید.
بچه کندو
به مجموعه ای از زنبور های عسل کارگر بالغ به همراه ملکه که بصورت خوشه کلنی خود را به منظور یافتن لانه ای جدید ترک می کنند، بچه کندو گفته می شود. اکثرا زنبور های کارگری که کندو را ترک می کنند ذخیره ی کافی عسل در عسلدانشان دارند بنابراین این زنبور ها تمایل کمتری به نیش زنی دارند. این زنبور ها ابتدا در نزدیکی کندو روی شاخه درخت یا یک فضای مناسب آویزان میشوند و تا زمانی که زنبورهای پیشاهنگ (جستجوگر)یک محل مناسب برای کلنی پیدا کنند در آنجا می مانند. این انتظار ممکن است از یک ساعت تا چند روز به طول بیانجامد.هنگامی که زنبورهای جستجوگر یک مکان مناسب برای کلنی جدید پیدا کردند (مانند یک درخت توخالی)، به سمت آن پرواز می کنند. در مناطق معتدل از اواسط اردیبهشت ماه تا اواسط تیر ماه و گاهی تا اواسط مرداد ماه بین ساعات 11 صبح الی 4 بعد از ظهر این اتفاق رخ می دهد. بچه کندو باید بتواند دما و ذخیره غذایی خود را مدیریت کند بنابراین طوری کنار هم قرار می گیرند تا از نفوذ هوا و دشمنان جلوگیری کنند. طبق مشاهدات و تحقیقات انجام شده، نشان داده شده است که سطح خارجی خوشه را زنبورهایی تشکیل می دهند که از پاهای یکدیگر اویزان شده اند و لایه پوششی بیرونی با نیروی فیزیکی بالا، ایجاد کرده اند.
تمایل به بچه دهی در انواع و نژاد های مختلف زنبور عسل با توجه به شرایط محیطی متفاوت است و این اتفاق زمانی رخ می دهد که دمای محیط بالا بوده و تمام گیاهان به گل نشسته اند چرا که امکان چرا و ساخت شان برای زنبور ها فراهم باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر: چگونه جمعیت کندو را افزایش دهیم؟
عوامل و علائم بچه دهی
دلایل متعددی برای بچه دادن کندو وجود دارند که به طور خلاصه در زیر به شرح آن پرداخته می شود؛
- پیر بودن ملکه و عدم تخم ریزی کافی: یکی از مهم ترین دلایل بچه دهی، پیر بودن ملکه می باشد. میزان تخم ریزی با سن ملکه ارتباط مستقیم دارد و با افزایش سن ملکه میزان تخم ریزی ملکه کاهش می یابد. کارگران دیگر فعالیتی درون کندو ندارند لذا تصمیم به ترک کلنی می کنند.
- ازدحام کلنی: در صورتی که تخم ریزی ملکه به حدی باشد که دیگر فضای کافی برای تخم گذاری وجود نداشته باشد، زنبور های پرستار حاصله موجب به وجود آمدن بچه کندو می شود.
- آب و هوا: در روزهای گرم تابستان که هوا به حدی گرم میشود که دیگر امکان کاهش دمای کلنی به وسیله زنبور ها جود نداشته باشد، زنبور ها تصمیم به ترک کلنی می کنند.
- نژاد زنبور عسل: برخی از نژاد های زنبور عسل تمایل زیادی به بچه دهی و تکثیر دارند.
عوامل دیگری همچون کندوی قدیمی وکهنه، شان های سن بالا، مدیریت نادرست و … در بچه دادن کندو موثر هستند.
انواع بچه کندو
بچه کندوها را بر حسب سن ملکه، تعداد کارگران، منطقه ی پروازشان و …. تقسیم بندی و ارزش گذاری می کنند.
- پیش بچه یا بچه کندوی اصلی: شامل ملکه ای بارور و بالغ است که تمام فصل زمستان را به همراه کلنی بوده است. این بچه کندو معمولا در نزدیکی کندوی اصلی می ماند و به دلیل جمعیت زیادی که دارد گرفتن آن برای زنبوردار اهمیت زیادی دارد.
- پس بچه کندو: جمعیت این نوع بچه کندو کم بوده است و ملکه ی همراه آن باکره و جوان است. این بچه کندو بعد از خروج از کندو بسیار اوج گرفته و از کندوی اصلی خیلی دور می شود. با توجه به کم بودن جمعیت و دور بودن بچه کندو، گرفتن آن برای زنبوردار اهمیت کمتری دارد.
کدام کندو، بچه می دهد؟
بعد از خروج اولین بچه کندو ( پیش بچه ) احتمال می رود 5 الی 8 روز بعد از آن دومین بچه کندو (پس بچه) از کندو خارج شود. برای شناخت کندو مابین تمام کندوهای زنبورستان بهتر است تعدادی زنبور کارگر از بچه کندو گرفته شود و آن ها را داخل جعبه کوچک گذاشت، سپس مقداری آرد روی آن ها ریخته شود و برای چند ثانیه جعبه را محکم تکان داد، زنبوران آغشته به آرد به کندوی اصلی خود باز می گردند در نتیجه می توان کندو را شناسایی کرد.
مقاله زیر را از دست ندهید :
کلنی اصلی پس از بچه دادن
هنگامی که ملکه مادر کلنی را ترک می کنند، حالت های مختلفی برای ملکه نسل آینده ممکن است به وجود بیاید؛
- سلول های ملکه های باکره، همگی با هم در یک زمان مشخص باز شوند و ملکه هم زمان به دنیا بیایند. در این صورت ملکه ها با همدیگر وارد جنگ می شوند و ملکه برنده رهبری کلنی را به دست می گیرد.
- یک ملکه زود تر از بقیه ملکه ها به دنیا می آید و با سوراخ کردن سلول بقیه ملکه ها، باعث کشتن آن ها می شود و خود ملکه مادر می شود.
ملکه باکره که حالا جای ملکه مادر را گرفته است، برای پرواز جفت گیری آماده می شود و پس از آن، تخم گذاری را شروع می کند. زمان تقریبی برای مشاهده تخم ریزی ملکه یک الی دو هفته پس از خروج بچه کندو می باشد. در صورتی که هنگام بچه دهی، شهد و گرده محیط رو به کاهش باشد کندو نمی تواند خود را بازسازی کند و جمعیت مورد نیاز خود را تامین کند. لذا امکان دارد در فصل زمستان به علت کمبود غذا از بین برود.
راه های کنترل بچه دهی
کندو هایی که در بهار تحت مدیریت صحیح قرار می گیرند دارای جمعیت خوبی خواهند شد که باید این جمعیت را تا زمان جاری شدن شهد اصلی حفظ کرد. کلنی با تولید سلول ملکه، برای تولید بچه کندو آماده می شود که باید از تولید بچه کندو جلو گیری کرد. کارهایی که زنبوردار برای جلوگیری از تولید بچه کندو انجام دهد عبارتنداز؛
عوامل دیگری همچون کندوی قدیمی وکهنه، شان های سن بالا، مدیریت نادرست و … در بچه دادن کندو موثر هستند.
- انتخاب نژاد هایی که میل کمی به دادن بچه کندو باشند.
- تعویض سالانه ملکه: ملکه زنبور عسل در سال اول عمر خود بالاترین تخم ریزی را دارد و نیاز به پرورش نوزاد را در زنبور های کارگر تامین می کند اما با افزایش سن ملکه، میزان تخم ریزی کاهش می یابد و کارگران تصمیم به تعویض آن می گیرند . از سویی دیگر ملکه های جوان فرمون بازدارنده تولید سلول ملکه را تولید می کنند که با افزایش سن ملکه میزان تولید این فرمون کاهش می یابد و زنبورهای کارگر شروع به تولید سلول ملکه می کنند.
- ازدحام بیش ازحد در کندو: در صورتی که جمعیت در داخل کندو به حدی باشد که شرایط برای بچه دهی فراهم باشد باید جمعیت و تخم ریزی ملکه را مدیریت کرد. یکی از راه های کنترل جمعیت انتقال قاب های حاوی نوزاد از کلنی قوی به کلنی های ضعیف و جایگزین این قاب ها با شان خالی برای تخم ریزی ملکه در کلنی قوی می باشد. طبق دادن نیز یه راه دیگر برای کنترل جمعیت کندو می باشد. ملکه تمایل به پرورش نوزاد در طبقه بالایی دارد که می توان قاب های نوزاد را در طبقه بالا قرار داد و ملکه را با گذاشتن شبکه ملکه در همان طبقه حبس کرد.
- تنظیم درست سوراخ پرواز متناسب با شهد آوری: ایجاد تهویه مناسب برای کندو از وظایف زنبوردار است چرا که در صورت افزایش دما و تهویه نادرست، زنبورها تصمیم به بچه دهی می گیرند. لذا با داشتن سوراخ تهویه در کندو به مقدار مناسب می تواند از بروز این امر جلوگیری کرد.
- تخریب سلول ملکه. ایجاد تعداد زیادی سلول ملکه در شرایط مطلوب در کندو، نشانه ی آغاز بچه دهی کندو است. در این حالت باید سلول های ملکه را تخریب کرد. با این عمل حداقل به مدت ده روز از بچه دادن کندو جلوگیری شده و بعد از ان دوباره برای حذف سلول ملکه های دوباره ساخته شده اقدام شود. بهتر است هر هفته یک بار حداقل بازدید انجام شود تا اگر سلول ملکه ای جا مانده باشد بتوان آن را از بین برد.
- تولید بچه کندوی مصنوعی: برای تولید بچه کندوی مصنوعی روش های مختلفی وجود دارد لیکن عمده ترین روش که زنبوردارها از آن استفاده می کنند، سه قاب با زنبور و ملکه را انتخاب و آن را به کندوی جدید انتقال می دهند. باید دقت شود که شان ها سلول ملکه نداشته باشند و بعد از آن دو قاب جمعیت از زنبورهای پرستار کندو اصلی به داخل کندوی جدید تکانده می شود.
مقاله زیر را از دست ندهید :
از سایر روش های دیگری که مورد استفاده قرار میگیرد می توان به حبس کردن ملکه به منظور توقف چند روزه تخمگذاری، قیچی کردن بال های ملکه به منظور عدم پرواز بچه دهی ، قرار دادن حصارهایی جلوی درب ورودی کندو و … اشاره کرد.