مراحل کوچ زنبور عسل به صورت اصولی با تلفات کم

همین چند وقت پیش خبری منتشر شد که در کانادا یک کامیون با 5 میلیون زنبور عسل واژگون شد. این زنبورها سرگردان شدند و راننده را بیش از 100 بار نیش زدند! به احتمال زیاد شما نیز بعد از کوچ تجربه دیدن یک یا چند زنبور که خفه شده‌اند یا ملکه آن‌ها در مسیر کشته شده است را دارید. به همین دلیل، آشنایی با اصول و مراحل کوچ زنبور عسل از جمله موارد بسیار مهمی است که هر زنبورداری باید از آن آگاه باشد. در ادامه این مقاله با بن زا همراه باشید.

مراحل کوچ زنبور عسل

اگر مایل هستید درباره کوچ زنبور عسل، آشنایی دقیق و کاملی پیدا کنید، این مقاله را تا انتها مطالعه کنید. شاید در طول سال تعدادی کمی کوچ داشته باشید اما به دلیل این که جزء سخت‌ترین بخش‌های زنبور‌داری است و اهمیت زیادی دارد، باید مراحل و اصول آن را بشناسید.

اهداف کوچ را مشخص کنید

به طور کلی هدف از کوچ، بهره‌وری حداکثری از طبیعت است. وقتی شهد و گرده در یک منطقه به اتمام می‌رسد یا شرایط محیطی به هر دلیلی نامساعد باشد، زنبوردار زنبورهای خود را به یک منطقه با شرایط مساعد‌تر منتقل می‌کند یا به اصطلاح کوچ می‌دهد. با توجه به اینکه کشور ایران، شرایط جغرافیایی منحصربه‌فرد و تنوع اقلیمی زیادی دارد، کوچ زنبور عسل از اهمیت بالایی برخوردار است.
البته همیشه باید دردسر و هزینه کوچ را نسبت به سود حاصل از آن در نظر بگیرید و در صورتی که برای شما صرفه داشت اقدام کنید. چند سال پیش در بازدید از یک زنبورستان وقتی از زنبوردار پرسیدم چرا الان کوچ میکنی، گفت «در این موقع از سال همه میان به سمت روستای ما!!!! منم کوچ میدم.» در حالی که منطقه‌ای که زنبورهایش استقرار داشتند، به مراتب بهتر بود!!!!!
توجه: فراموش نکنید هدفتان باید مشخص و منطقی باشد. کوچ اشتباه می‌تواند‌ تلفات و هزینه‌های جبران‌ناپذیری برای زنبوردار داشته باشد.

از قبل برنامه ریزی کنید

منطقه‌ای که قرار است زنبورها را مستقر کنید به طور کامل مورد ارزیابی قرار دهید. با افراد محلی و تشکل‌های زنبورداری منطقه و دهیاری مشورت کنید. بهتر است بدون هماهنگی با افراد محلی زنبورهای خود را مستقر نکنید. سالانه درگیری و مشکلات زیادی بخاطر رعایت نکردن این موضوع پیش می‌آید. در برخی مناطق لازم است مجوزهای لازم از دامپزشکی یا اداره جهاد کشاورزی اخذ شود. بنابراین با افرادی که تجربه کوچ به همان منطقه را دارند، مشورت کنید.

شرایط اقلیمی منطقه و دسترسی به آب تمیز را بررسی کنید

شرایط آب و هوایی منطقه مقصد را به طور کامل ارزیابی کنید. وجود یک منبع تمیز آب مخصوصا در مناطق گرمسیری بسیار ضروری است. بهتر است فاصله این منبع کمتر از ۱۰۰ متر باشد. البته در صورتی که این منبع طبیعی وجود ندارد و تصمیم قطعی برای کوچ دارید، آبشخور تمیز برای کندوها در وسط زنبورستان ایجاد کنید.

برنامه سم پاشی مقصد را حتما پیگیری کنید

سالانه تلفات زیادی بخاط سم پاشی کلزا یا کنجد و سایر گیاهان اتفاق میوفتد. بنابراین اگر قصد کوچ دارید باید از پوشش گیاهی منطقه به طور کامل آگاه باشید و اقدامات لازم را انجام دهید. در یک مقاله به صورت تخصصی به کوچ کلزا خواهیم پرداخت.
اکنون که تمام موارد بالا را انجام داده و تصمیم نهایی را گرفتید لازم است کندوهای خود را برای انتقال آماده کنید.

آماده کردن زنبورها

پیش از کوچ زنبور عسل، اقدامات زیر را جهت آماده‌‌سازی انجام دهید.

برای کسب اطلاعات بیشتر: استارت بهاره و مدیریت زنبورداری

قاب‌ها و در کندو را محکم کنید

با توجه به احتمال تکان خوردن قاب‌ها و آسیب به زنبورها باید قاب‌ها ثابت باشند تا در حین کوچ، جا به جا نشوند. برای اینکار در صورتی که قاب خالی یا اضافی دارید، می‌توانید کندوها را پر کنید. در غیر این صورت، قاب آخر باید با یک میخ سر جای خود فیکس شود. در نهایت توصیه می‌شود درب کندو مخصوصا ردیف آخر نیز فیکس شود تا در حین حرکت باز نشود. برای فیکس کردن درب کندو می‌توانید از یک میخ روی بدنه و یک میخ رو در (دو طرف) و مقداری سیم استفاده کنید. البته کندوهای جدید قفل درب دارند که کار را بسیار راحت‌تر می‌کند.

تمام درزها و سوراخ‌های کندوهای کهنه را بپوشانید

یک سوراخ کوچک در یک کندوی کهنه می‌تواند یک تجربه تلخ را برای شما رقم بزند. با توجه به اینکه بارگیری معمولا در شب اتفاق می‌افتد و زنبورها عصبی هستند، در صورتی که سوراخی در کندو باشد زنبورها به سرعت سوراخ را پیدا کرده خارج می‌شوند و به هر موجود زنده‌ای که ببینند، حمله می‌کنند.

سوراخ‌های تهویه را باز کنید

دقت کنید خفگی یکی از موارد شایع در کوچ مخصوصا در کوچ‌های گرمسیری و برای کندوهای فشرده است. به همین دلیل تمامی سوراخ‌های تهویه را چک کنید که مسدود نشده باشند.

به تراکم جمعیت توجه داشته باشید

جمعیت فشرده در مسافت‌های طولانی و در صورت گرما احتمال خفگی کندوها را در پی دارد. کندوهای کف باز در این شرایط مشکل خاصی نخواهند داشت. می‌توانید از طبق خالی همراه با آب برای جمعیت‌های قوی استفاده کنید.

زمان بارگیری در کوچ زنبور عسل

در شب که تمام زنبورها در کندو هستند سوراخ‌های پرواز را ببندید و کندوها را بارگیری کنید. به طور کلی باید  قبل از طلوع خورشید به مقصد برسید. اگر زنبورها جلوی دریچه پرواز تجمع کردند با پاشیدن آب جلوی سوراخ پرواز، آن‌ها را به داخل کندو هدایت کنید.

نحوه بارگیری و انتقال کندوها به ماشین

ابزارهای مختلفی مثل زنبه کندو بر و چرخ حمل کندو وجود که در بارگیری کندو می‌تواند به شما کمک کند. ماشین‌های مخصوص جابه‌جایی کندو نیز در برخی کشورها استفاده می‌شوند که کار بارگیری را راحت‌تر می‌کنند.

هنگام بار زدن برای آخرین بار چک کنید که کندوها درز و سوراخی نداشته باشند؛ چون وجود یک سوراخ می‌تواند باعث خروج زنبورها و نیش زدن راننده یا افراد دیگر شود. شاید کمی سنتی به نظر برسد ولی یک سطل گل درست کنید و در صورت مشاهده سوراخ با کمک آن سوراخ را ببندید که خطری شما را تهدید نکند.

کندوها را طوری بچینید که جریان هوا به خوبی وجود داشته باشد و اگر آب روی کندوها ریختید به همه جا برسد. معمولا بیشترین تلفات در جلو و عقب و ردیف اول و معمولا ردیف‌های پایینی رخ می‌دهد. در بعضی کامیون‌ها موتور ماشین به شکلی است که امکان دارد یک بخش کوچکی از عقب ماشین را به شدت گرم کند. در صورتی که این قسمت را پیدا کردید، می‌توانید کندوی خالی آن‌جا بگذارید.

باک ماشین حمل زنبورها را پر کنید

توصیه نمی‌کنم با یک کامیون پر از زنبور وارد جایگاه‌های سوخت‌گیری شوید. حتما قبل از بارگیری و شروع کوچ زنبور عسل، باک ماشین را پر کنید.

برای کسب اطلاعات بیشتر: مراحل تولید عسل کنار

ابزارهای ضروری در کوچ زنبور عسل

به اندازه تمام افرادی که در کوچ شما را همراهی می‌کنند، لباس مجهز زنبور داری همراه و در دسترس داشته باشید. چراغ قوه پرنور، آب پاش، چکمه، طناب و در صورت امکان چند کندوی خالی ممکن است به کارتان بیاید؛ چون ممکن است در حین حرکت یک کندو سقوط کند و بشکند. با اینکه احتمال این اتفاق کم است ولی در برخی جاده‌های کوهستانی که ماشین تکان‌های شدید می‌خورد، این خطر وجود دارد.

ماشین حمل و نقل برای کوچ زنبورهای عسل

توصیه می‌شود از کامیون سبک نظیر ایسوزو استفاده شود. بهتر است کلنی‌های تعداد بالا با دو کامیون حمل شود، چراکه بارگیری و تخلیه کامیون‌های سنگین و تریلی بسیار پرزحمت، زمان‌بر و با تلفات بیشتر همراه است. همچنین تهویه در این کامیون‌ها به خوبی صورت نمی‌گیرد. ترجیحا از تریلی یا کامیون‌های خیلی سنگین استفاده نکنید. تلفات در این نوع خودروها بیشتر خواهد بود. به همین دلیل، با توجه به تجربه، ایسوزو وسیله حمل و نقل مناسبی است. البته در صورتی که امکانات دارید، می‌توانید از کامیون‌های یخچال‌دار هم استفاده کنید.

حرکت به سمت مقصد در کوچ زنبورها

طوری برنامه ریزی کنید که قبل از روشن شدن هوا به مقصد خود رسیده باشید. در بین راه به هیچ وجه ماشین را خاموش نکنید. چون وقتی زنبورها حس لرزش و حرکت را حس نکنند تحریک شده و ممکن است باعث تلفات شود.

در بین مسیر و در طول ساعات گرم با کارواش دستی روی کندوها آب بریزید و کندوها را خنک نگه دارید. در صورتی که هوا خیلی گرم باشد، می‌توانید ردیف آخر را طبق خالی گذاشته و درون آن یخ بگذارید تا به مرور زمان آب شود و محیط را خنک کند. به منظور طولانی‌تر شدن فرایند آب شدن یخ، می‌توانید یخ‌ها را درون گونی‌های کنفی بگذارید.

رسیدن به مقصد و تخلیه کندوها

کندوها را قبل از روشن شدن هوا تخلیه کنید و بلافاصله پس از تخلیه، تمامی دریچه‌های پرواز را باز کنید. از ردیف جلویی شروع کرده و به سمت ردیف انتهایی این کار را انجام دهید چون زنبورها عصبانی هستند و به سمت جلو حرکت می‌کنند. برای کاهش استرس زنبورها، قبل از باز کردن دریچه پرواز، می‌توانید جلوی دریچه پرواز کمی آب بپاشید. چیدمان کندوها باید طوری باشد که دریچه پروزا‌ها در جهت طلوع خورشید باشد این کار باعث می‌شود زنبورها صبح‌ها زودتر فعالیت و پرواز را شروع کنند.

چگونه سیستم ایمنی زنبورها را قبل از کوچ تقویت کنیم؟

استفاده از مکمل زنبور عسل بن‌زا بی در روزهای قبل از کوچ به دلیل تقویت سیستم ایمنی و تنظیم سوخت و ساز بدن، باعث کاهش استرس ناشی از کوچ و کاهش تلفات ناشی از استرس می‌شود. سلنیوم موجود در این محصول، با کاهش استرس اکسیداتیو و منگنز و روی به دلیل نقشی که در متابولیسم سوپراکسید دیسموتاز دارند، باعث تقویت سیستم ایمنی و کاهش استرس می‌شود. اگر در رابطه با مراحل کوچ زنبور عسل سوال یا دغدغه‌ای دارید، از ما بپرسید.

منبع 1