مراحل تولید عسل کنار

کنار زمرد سبز جنوبی شهد بی‌کرانش را نصیب زنبوردارانی می‌کند که در پاییز برای بهره‌مندی از این نعمت خدادای زنبورهایشان را به جنوب کوچ می‌دهند. اما هر ساله زنبوردارانی که زنبورهایشان را به مناطق دارای کنار کوچ می‌دهند، شاهد تلفات چشمگیری هستند. عسل کنار یا سدر به عنوان یکی از بهترین عسل‌های موجود در کشور و حتی دنیا شناخته می‌شود. با توجه به اینکه این عسل در اواخر تابستان و فصل پاییز یعنی زمانی‌که گل‌های زیادی در طبیعت وجود ندارد، تولید می‌شود به عنوان یک عسل تک گل با کیفیت بسیار بالا شناخته شده است. این عسل در بین کشورهای حاشیه خلیج فارس طرفداران بسیاری دارد. در این مقاله از بن زا سعی داریم اصول مدیریتی مراحل تولید عسل کنار، برای بهره‌وری بیشتر از این نعمت خدادادی را با کمترین تلفات توضیح دهیم.

شناخت درخت سدر و پراکنش آن

درخت کنار یا سدر (Ziziphus spina-christi) درخت یا درختچه‌ای همیشه سبز به ارتفاع 3 تا 8 متر، دارای خار و جز درختان مقاوم به خشکی است. به همین دلیل در بسیاری از مناطق گرمسیر ایران به خوبی توسعه پیدا کرده است. این درخت به صورت بومی در شبه جزیره عربستان، مصر، سوریه، فلسطین، اسرائیل، لبنان، اردن، عراق، ایران، افغانستان، پاکستان و هند و به صورت خودرو وجود دارد. درخت کنار در جنوب و جنوب غرب کشور در 10 استان شامل سیستان و بلوچستان، هرمزگان، جنوب کرمان، جنوب فارس، بوشهر، خوزستان، کهکلویه و بویراحمد، لرستان، ایلام و کرمانشاه در مساحتی حدود یک میلیون هکتار از مراتع جنوبی می‌روید. به طور متوسط در هر هکتار، 10 تا 100 درخت کنار رشد می‌کند.

جالب است بدانید سالانه بیش از 2 میلیون کلنی زنبورعسل از مناطق مختلف کشور به جنگل‌های کنار در جنوب ایران کوچ می‌کنند.

زمان گل‌دهی و برداشت عسل کنار

گل‌دهی کنار از اواسط شهریور ماه متناسب با خنک شدن هوا آغاز شده و تا اوایل آبان ماه ادامه دارد و کلنی‌های زنبورعسل به مدت سه تا شش هفته در این مراتع طبیعی در جنوب کشور مستقر می‌شوند. برداشت عسل بسته به منطقه از  اواخر شهریور تا نهایتا اواخر آبان صورت می‌گیرد. میانگین برداشت عسل کنار از هر کندو حدود 5 کیلوگرم است. البته بسته به جمعیت، منطقه، نژاد و مدیریت زنبوردار، شرایط شهددهی سال درختان کنار متفاوت خواهد بود.

میزان شهد و گرده عسل کنار

گل‌های کنار شهدزا و گرده‌زا هستند و اغلب فعالیت زنبورعسل، جهت جمع‌آوری شهد و گرده گل است. تخمین زده می‌شود از هر درخت کنار در حدود 3 کیلوگرم عسل قابل تولید است.

ویژگی‌های عسل کنار

عسل کنار بخاطر وجود ساپونین معمولا کف می‌کند و این عسل جز بهترین و گران‌ترین عسل‌های دنیا به شمار می‌رود. رنگ عسل کنار در هنگام برداشت به دلیل وجود ساپونین، کف سفید و کدر است ولی به تدریج تیره‌تر و کهربایی می‌شود. با توجه به اینکه این عسل را در مناطق گرمسیر تولید می‌کنند، رطوبت پایینی دارد (حدود 14 تا 18 درصد).
عسل کنار، از آن دسته عسل‌هایی است که دیرتر از سایر عسل‌ها رس می‌بندد. گاهی رس بستن این نوع عسل تا دو سال هم طول می‌کشد.

جالب است بدانید که این عسل، از بهترین عسل‌ها برای بیماران دیابتی است.

عسل کنار خاصیت ضد چاقی دارد و به کاهش کلسترول کمک می‌کند. همچنین برای کبد و پانکراس مفید است. خاصیت آنتی اکسیدانی و آنتی بیوتیکی عسل کنار در درمان زخم‌ها موثر است. همچنین خاصیت ضد التهابی دارد و در تقویت سیستم ایمنی و همچنین تقویت قوای جنسی نقش مهمی دارد.

میزان تراکم کندوها در تولید عسل کنار

میزان استاندارد کندو برای هر هکتار در هر منطقه به طور متوسط 2 عدد است؛ البته با توجه به نوع درخت یا گیاه و میزان شهد تولیدی، تعداد کندوها می‌تواند متفاوت باشد. برای کنار، این مقدار تا 5 کندو در هکتار هم می‌تواند باشد، اگر تراکم درخت‌های کنار بیشتر باشد، این مقدار قابل افزایش است.

چه زمانی زنبور‌ها را برای عسل کنار کوچ دهیم؟

یک هفته تا 10 روز قبل از شروع جریان شهد، زمان مناسبی برای کوچ کردن به جنوب است. دقت داشته باشید که کندوها را نباید زمانی که طبیعت جنوب فقیر است، کوچ دهید چون به دلیل گرمای هوا، زنبور اقدام به پرواز برای جمع‌آوری شهد کرده و فاصله‌های طولانی‌تری را طی می‌کند که در نهایت باعث کاهش عمر زنبور و افزایش تلفات خواهد شد. زمان دقیق شهددهی منطقه را بر اساس تجربه و تحقیق از افراد بومی منطقه به‌دست آورید.

اقدامات قانونی برای کوچ

حتما قبل از کوچ برای مجوز از تشکل‌های زنبورداری، سازمان دامپزشکی و تشکل‌های زنبورداری اقدام کنید. برخی از مناطقی که برداشت عسل کنار صورت می‌گیرد نسبت به این مجوزها بسیار حساس هستند. در صورت نیاز با دهیاری و افراد بومی هم در ارتباط باشید.

برای کسب اطلاعات بیشتر: مراحل کوچ زنبور عسل به صورت اصولی با تلفات کم

اقدامات پیش از کوچ برای عسل کنار

بعد از برداشت عسل در تابستان، حتما مبارزه با کنه واروا را انجام دهید. چون زنبورهای آلوده اگر روی کنار بروند به احتمال بسیار زیاد از بین خواهند رفت.

زنبورسازی بعد از برداشت عسل و آماده کردن کندوهای قوی برای کنار بسیار ضروری است. جمعیت‌سازی را از تیر ماه شروع کنید تا در شهریور کندوهای قوی برای عسل کنار داشته باشید.

استفاده از کیک گرده با پروتئین بالا و تغذیه شربت رقیق در صورت کمبود شهد به جمعیت سازی کمک می‌کند.

سعی کنید کندوهایی که برای عسل کنار می‌برید حداقل 7 قاب کامل جمعیت و حداقل 3 قاب شفیره داشته باشند و زنبورهای ضعیف را به هیچ وجه روی کنار نبرید.

با توجه به گرم بودن هوا، وجود یک آبخوری تمیز در نزدیکی زنبورستان را جدی بگیرید. در صورتی که آبخوری وجود ندارد، یک آبخوری درست کنید.

بین قاب‌ها و درب کندو یک توری بگذارید تا داخل کندو خنک‌تر بماند.

با گذاشتن حدود نیم لیتر آب درون پلاستیک فریزر می‌توانید تلفات را کاهش دهید.

درب کندوها را رنگ سفید بزنید تا گرمای کمتری جذب شود. در برخی مناطق به دلیل گرمای شدید، موم‌ها درون کندو ذوب می‌شود که این رنگ‌آمیزی از جذب گرما جلوگیری می‌کند.

دریچه‌های تهویه کندوها را چک کنید که حتما باز باشد.

بره موم‌های جلوی دریچه پرواز را بردارید؛ چون گرمای هوا ممکن است باعث ذوب شدن آن‌ها شود.

اقدامات بعد از برداشت عسل

بعد از برداشت عسل کنار، کندوها را در صورتی که مقدور است به مناطق با شرایط مساعد کوچ دهید تا زنبور جمعیت خود را بازسازی کند.

استفاده از متابولیسم اپتیمایزر بن‌زا بی

کنار به دلیل شهد زیاد باعث تلفات شدید زنبورها می‌شود. از طرفی به دلیل تک‌گل بودن در آن فصل و داشتن شهد زیاد زنبور ترجیح می‌دهد فقط از شهد کنار استفاده کند که این باعث کاهش مواد مغذی از جمله مواد معدنی در زنبور عسل می‌شود.

تقویتی زنبور عسل بن‌زا بی با در دسترس قرار دادن مواد معدنی و تنظیم متابولیسم، تقویت سیستم ایمنی و افزایش عمر زنبورها، تلفات زنبورها را کاهش می‌دهد.

چالش‌های کوچ برای برداشت عسل کنار

• گرم بودن هوا و احتمال تلفات سنگین
• نبود منبع مناسب آب (مخصوصا در استان‌هایی مثل هرمزگان)
• وجود زنبور خرمایی و از بین رفتن زنبورهای عسل
• وجود پرنده زنبورخوار یا سبزقبا در برخی مناطق
• مشکلات بومی‌های منطقه
• فاصله دور و کوچ‌های سخت
• سم‌پاشی مزارع کشاورزی

تولید عسل کنار صرفه اقتصادی دارد؟

برداشت عسل کنار در کنار سختی‌های زیادی که دارد، یکی از شیرین‌ترین تجربه‌های زنبورداری است. عسل کنار بسیار بازارپسند بوده و قیمت بالایی دارد؛ به همین دلیل، تولید عسل کنار سود بالایی برای شما به همراه خواهد آورد. با رعایت اصول مدیریتی می‌توانید تجربه شیرین و پر عسلی از کوچ به مناطق کنارخیز کشور داشته باشید.

شاید برایتان جالب باشد: زنبورهای قاتل آفریقایی